وظایف پرستاری، ترکیبی از علم و هنر است؛ پرستاران با دانش تخصصی و قلبی مهربان، به بیماران خدمت می‌کنند. پرستاری، شغلی است که به طور مستقیم با زندگی و سلامت انسان‌ها در ارتباط است. پرستاران به عنوان خط مقدم مراقبت‌های بهداشتی، نقش بسیار مهمی در حفظ و بهبود سلامت جامعه ایفا می‌کنند. در ایران، با توجه به گسترش خدمات بهداشتی و درمانی و افزایش پیچیدگی بیماری‌ها، نقش پرستاران بیش از پیش برجسته شده است. در این نوشته از وب سایت فراسوال، به بررسی جامع وظایف و مسئولیت‌های شغلی پرستاران در ایران پرداخته خواهد شد.
شغل پرستاری به دلیل ماهیت حساس و پویایی که دارد، طیف وسیعی از وظایف و مسئولیت‌ها را شامل می‌شود. از مراقبت‌های اولیه از بیمار تا همکاری با تیم پزشکی در انجام درمان‌های پیچیده، پرستاران در تمامی مراحل مراقبت از بیمار حضور فعال دارند. با توجه به تنوع بخش‌های مختلف درمانی مانند داخلی، جراحی، اورژانس، مراقبت‌های ویژه و …، وظایف پرستاران نیز در هر بخش متفاوت خواهد بود. در ادامه این مقاله، به بررسی دقیق‌تر وظایف پرستاران در بخش‌های مختلف و همچنین چالش‌های پیش روی این حرفه پرداخته خواهد شد.
تعریف جامع و روشن از پرستاری
پرستاری را می‌توان به عنوان یک حرفه تخصصی و انسان‌دوستانه تعریف کرد که در آن، پرستاران با بهره‌گیری از دانش علمی، مهارت‌های عملی و حس همدلی، به مراقبت از افراد در تمامی سنین و در شرایط مختلف سلامت می‌پردازند. این مراقبت‌ها شامل حفظ و ارتقای سلامت، پیشگیری از بیماری‌ها، کمک به بیماران در بهبود و بازیابی سلامت، و همچنین تسکین درد و رنج آن‌ها می‌شود. پرستاران به عنوان اعضای اصلی تیم مراقبت‌های بهداشتی، نقش کلیدی در ارائه خدمات جامع و پیوسته به بیماران ایفا می‌کنند.
پرستاری صرفاً محدود به انجام اقدامات پزشکی نیست، بلکه شامل طیف وسیعی از فعالیت‌ها از جمله آموزش بیمار و خانواده، حمایت روانی و اجتماعی، و همکاری با سایر اعضای تیم درمانی می‌شود. هدف اصلی پرستاری، توانمندسازی افراد برای رسیدن به بالاترین سطح ممکن از سلامت و بهبود کیفیت زندگی آن‌ها است. در واقع، پرستاری یک هنر و علم است که در آن، دانش پزشکی با مهارت‌های ارتباطی و همدلی ترکیب می‌شود تا بهترین مراقبت‌ها را برای بیماران فراهم آورد.
اهمیت پرستاری در نظام سلامت
پرستاران به عنوان ستون فقرات نظام سلامت، نقشی محوری و غیرقابل انکار در ارتقای سلامت جامعه ایفا می‌کنند. فراتر از ارائه مراقبت‌های بالینی، پرستاران با ایجاد ارتباط موثر با بیماران، خانواده‌های آن‌ها و سایر اعضای تیم درمانی، به بهبود کیفیت زندگی افراد کمک شایانی می‌کنند. از طریق آموزش بهداشت، پیشگیری از بیماری‌ها، مدیریت بیماری‌های مزمن و حمایت روانی-اجتماعی، پرستاران به ارتقای سطح سلامت جامعه و کاهش هزینه‌های ناشی از بیماری‌ها کمک می‌کنند.
اهمیت پرستاری در سیستم بهداشتی تنها به مراقبت از بیماران بستری در بیمارستان محدود نمی‌شود. پرستاران در مراکز بهداشتی، خانه‌های سالمندان، مدارس و جوامع محلی نیز فعالیت می‌کنند و با ارائه خدمات متنوعی مانند مراقبت‌های اولیه، واکسیناسیون، غربالگری و مراقبت‌های پالایاتی، به ارتقای سلامت عمومی کمک می‌کنند. علاوه بر این، پرستاران در تدوین سیاست‌های بهداشتی، پژوهش و آموزش نیز نقش فعالی دارند و با ارتقای سطح دانش و مهارت‌های خود و همکارانشان، به بهبود کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی کمک می‌کنند.
تاریخچه این رشته در ایران
پرستاری در ایران سابقه‌ای طولانی دارد که ریشه در مراقبت‌های سنتی از بیماران و مجروحان دارد. اما شکل مدرن پرستاری در ایران به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی برمی‌گردد. با ورود پزشکان غربی و تأسیس بیمارستان‌ها، نیاز به نیروی متخصص برای مراقبت از بیماران بیش از پیش احساس شد. در سال ۱۹۲۳ میلادی (۱۳۰۲ شمسی)، اولین مدرسه پرستاری در ایران تأسیس شد که نقطه عطفی در تاریخ پرستاری کشور محسوب می‌شود.
پس از انقلاب اسلامی، با گسترش مراکز درمانی و بهداشتی و افزایش نیاز به نیروی پرستاری، تحولات چشمگیری در آموزش و پرورش پرستاران رخ داد. تأسیس دانشگاه‌های علوم پزشکی و رشته‌های تخصصی پرستاری، از جمله این تحولات بود. امروزه پرستاران ایرانی در تمامی سطوح مراقبت‌های بهداشتی، از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی تا جوامع محلی، نقش فعالی دارند. با این حال، پرستاری در ایران همچنان با چالش‌هایی مانند کمبود نیروی کار، فشار کاری زیاد و عدم تناسب حقوق و مزایا با مسئولیت‌ها مواجه است.
وظایف کلی
پرستاران به عنوان خط مقدم مراقبت‌های بهداشتی، طیف وسیعی از وظایف مهم را بر عهده دارند که برای حفظ سلامتی و بهبود کیفیت زندگی بیماران ضروری است. به طور کلی، وظایف پرستاران را می‌توان به شرح زیر خلاصه کرد:
- مراقبت مستقیم از بیمار: این شامل ارزیابی مداوم وضعیت بیمار، کنترل علائم حیاتی، تجویز داروها طبق دستور پزشک، انجام پانسمان، کمک به بیماران در انجام فعالیت‌های روزمره و نظارت بر بهبودی آن‌ها است.
- آموزش بیمار و خانواده: پرستاران موظف هستند به بیماران و خانواده‌های آن‌ها آموزش‌های لازم در مورد بیماری، درمان‌ها، مراقبت‌های خانگی و تغییر سبک زندگی را ارائه دهند.
- ثبت اطلاعات بیمار: پرستاران باید اطلاعات دقیق و کاملی از وضعیت بیمار، درمان‌های انجام شده و پاسخ بیمار به درمان را در پرونده پزشکی ثبت کنند. این اطلاعات برای تصمیم‌گیری‌های بعدی تیم پزشکی بسیار مهم است.
- همکاری با تیم پزشکی: پرستاران به عنوان عضو جدایی‌ناپذیر تیم پزشکی، با پزشکان، سایر پرستاران، فیزیوتراپیست‌ها و سایر متخصصان همکاری نزدیکی دارند. آن‌ها در جلسات تیم درمانی شرکت می‌کنند، اطلاعات بیمار را به اشتراک می‌گذارند و در تصمیم‌گیری‌های درمانی مشارکت می‌کنند.
- تامین آسایش بیمار: پرستاران باید به نیازهای روانی و اجتماعی بیماران توجه کنند و فضایی آرام و امن را برای آن‌ها فراهم کنند.
- حفظ بهداشت و ایمنی: پرستاران موظف هستند اصول بهداشت و ایمنی را رعایت کنند و از بروز عفونت و آسیب به بیماران جلوگیری کنند.
به طور خلاصه، پرستاران نقش بسیار مهمی در ارائه مراقبت‌های جامع و با کیفیت به بیماران ایفا می‌کنند. آن‌ها نه تنها به نیازهای جسمی بیماران توجه می‌کنند، بلکه به ابعاد روانی و اجتماعی آن‌ها نیز اهمیت می‌دهند.
وظایف تخصصی پرستاران در بخش های مختلف بیمارستان
هر بخش از بیمارستان، با توجه به نوع بیماری‌ها و نیازهای بیماران، وظایف تخصصی خاصی را برای پرستاران تعریف می‌کند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین بخش‌ها و وظایف پرستاری در آن‌ها اشاره می‌شود:
بخش داخلی
پرستاران بخش داخلی به مراقبت از بیمارانی می‌پردازند که از بیماری‌های مزمن یا حاد داخلی رنج می‌برند. وظایف اصلی آن‌ها عبارتند از:
- نظارت بر علائم حیاتی: کنترل مداوم فشار خون، ضربان قلب، دمای بدن و میزان اکسیژن خون بیماران
- تجویز دارو: تجویز داروهای خوراکی، تزریقی و وریدی طبق دستور پزشک
- نمونه‌گیری: گرفتن نمونه خون، ادرار و سایر مایعات بدن برای انجام آزمایش‌های تشخیصی
- آموزش بیماران: آموزش بیماران در مورد بیماری، رژیم غذایی، ورزش و نحوه استفاده از داروها
- مراقبت از زخم: پانسمان زخم‌ها و مراقبت از پوست بیماران
- کمک به بیماران در انجام فعالیت‌های روزمره: کمک به بیماران در راه رفتن، حمام کردن و سایر فعالیت‌های روزمره
بخش جراحی
پرستاران بخش جراحی به مراقبت از بیمارانی می‌پردازند که تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند. وظایف اصلی آن‌ها عبارتند از:
- آماده‌سازی بیمار قبل از عمل: آموزش بیمار در مورد عمل جراحی، گرفتن نوار قلب و سایر آزمایش‌های قبل از عمل
- کمک به جراح در حین عمل: کمک به جراح در آماده‌سازی اتاق عمل، دادن وسایل مورد نیاز و حفظ استریلیته
- مراقبت از بیمار بعد از عمل: کنترل علائم حیاتی، کنترل درد، پیشگیری از عفونت، کمک به بیمار در انجام تنفس عمیق و سرفه
- نظارت بر تخلیه‌های بدن: نظارت بر میزان و نوع تخلیه‌های بدن بیمار
بخش اورژانس
پرستاران اورژانس به مراقبت از بیمارانی می‌پردازند که به صورت ناگهانی دچار بیماری یا آسیب شده‌اند. وظایف اصلی آن‌ها عبارتند از:
- تریاژ: ارزیابی سریع بیماران و تعیین اولویت درمان آن‌ها
- احیای قلبی ریوی: انجام اقدامات احیا در صورت توقف قلبی و تنفسی
- ثبت اطلاعات بیمار: ثبت سریع و دقیق اطلاعات بیمار در پرونده پزشکی
- آماده‌سازی بیمار برای انتقال: آماده‌سازی بیمار برای انتقال به بخش‌های دیگر یا بیمارستان‌های دیگر
بخش مراقبت های ویژه (ICU)
پرستاران ICU به مراقبت از بیمارانی می‌پردازند که وضعیت آن‌ها بسیار بحرانی است. وظایف اصلی آن‌ها عبارتند از:
- نظارت مداوم بر علائم حیاتی: استفاده از دستگاه‌های مانیتورینگ برای نظارت مداوم بر علائم حیاتی بیمار
- تنظیم دستگاه‌های پزشکی: تنظیم دستگاه‌های تنفسی، دیالیز و سایر دستگاه‌های پزشکی
- تجویز داروهای تزریقی: تجویز داروهای تزریقی با دوز بالا و با سرعت دقیق
- ارتباط با خانواده بیمار: اطلاع‌رسانی به خانواده بیمار در مورد وضعیت بیمار و پاسخگویی به سوالات آن‌ها
بخش زایمان
پرستاران زایمان به مراقبت از مادران باردار و نوزادان تازه‌متولد شده می‌پردازند. وظایف اصلی آن‌ها عبارتند از:
- نظارت بر روند زایمان: نظارت بر انقباضات رحم، باز شدن دهانه رحم و پیشرفت زایمان
- کمک به مادر در حین زایمان: حمایت عاطفی و فیزیکی از مادر در حین زایمان
- مراقبت از نوزاد: مراقبت از نوزاد تازه متولد شده، اندازه‌گیری وزن و قد نوزاد، انجام تست‌های اولیه و آموزش شیردهی به مادر
- مراقبت از مادران باردار: نظارت بر روند بارداری، آموزش مراقبت‌های دوران بارداری، کمک به مادران در زایمان طبیعی یا سزارین.
- مراقبت از بیماران زنان: مراقبت از بیمارانی که تحت عمل‌های زنان و زایمان قرار گرفته‌اند.
بخش اطفال
- مراقبت از نوزادان، کودکان و نوجوانان: نظارت بر رشد و نمو کودکان، تجویز دارو، انجام واکسیناسیون، آموزش والدین در مورد مراقبت از کودک.
- مراقبت از کودکان بیمار: مراقبت از کودکانی که دچار بیماری‌های حاد یا مزمن هستند.
بخش روانپزشکی
- مراقبت از بیماران روانی: برقراری ارتباط موثر با بیماران، کمک به بیماران در کنترل احساسات و رفتارهای خود، آموزش مهارت‌های زندگی.
- مدیریت دارو: تجویز داروهای روانپزشکی و نظارت بر عوارض جانبی آن‌ها.
- ایجاد محیط درمانی: ایجاد محیطی امن و حمایتی برای بیماران.
بخش سالمندان
- مراقبت از سالمندان: کمک به سالمندان در انجام فعالیت‌های روزمره، نظارت بر مصرف دارو، پیشگیری از افتادن و سایر آسیب‌ها.
- ارائه خدمات توانبخشی: کمک به سالمندان در بازیابی توانایی‌های از دست رفته.
- حمایت روانی-اجتماعی: ارائه حمایت روانی-اجتماعی به سالمندان و خانواده‌های آن‌ها.
بخش دیالیز
- انجام دیالیز: انجام دیالیز برای بیمارانی که دچار نارسایی کلیه هستند.
- نظارت بر وضعیت بیمار: نظارت بر علائم حیاتی بیمار، کنترل فشار خون و وزن بیمار.
- آموزش بیمار: آموزش بیمار و خانواده در مورد مراقبت‌های خانگی.
بخش مراقبت های پالایاتی
- مراقبت از بیماران لاعلاج: ارائه مراقبت‌های تسکینی برای کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی بیماران لاعلاج.
- حمایت روانی-اجتماعی: ارائه حمایت روانی-اجتماعی به بیماران و خانواده‌های آن‌ها.
چالش های پیش روی پرستاران در ایران
پرستاران در ایران با چالش‌های متعددی روبرو هستند که بر کیفیت مراقبت‌های بهداشتی و سلامت روانی خودشان تأثیر می‌گذارد. از جمله مهم‌ترین این چالش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کمبود نیروی کار: یکی از اصلی‌ترین چالش‌های پرستاری در ایران، کمبود نیروی کار متخصص است. این کمبود باعث افزایش بار کاری هر پرستار و در نتیجه کاهش کیفیت مراقبت‌ها می‌شود.
- فشار کاری زیاد: به دلیل کمبود نیرو و تعداد بالای بیماران، پرستاران مجبورند ساعات طولانی کار کنند و مسئولیت مراقبت از تعداد زیادی بیمار را بر عهده بگیرند. این فشار کاری زیاد، خطر بروز خطاهای پزشکی را افزایش می‌دهد و بر سلامت جسمی و روانی پرستاران تأثیر منفی می‌گذارد.
- حقوق و مزایای پایین: حقوق و مزایای پرستاران در ایران نسبت به مسئولیت‌ها و سختی کار آن‌ها بسیار پایین است. این موضوع باعث کاهش انگیزه در پرستاران و افزایش مهاجرت آن‌ها به کشورهای دیگر می‌شود.
- کمبود تجهیزات: کمبود تجهیزات پزشکی و امکانات لازم در بسیاری از مراکز درمانی، کار پرستاران را دشوارتر کرده و کیفیت مراقبت‌ها را کاهش می‌دهد.
- عدم حمایت کافی: پرستاران احساس می‌کنند که به اندازه کافی مورد حمایت دولت، سازمان‌های بیمه‌ای و جامعه قرار نمی‌گیرند. این عدم حمایت باعث کاهش انگیزه و رضایت شغلی در پرستاران می‌شود.
- استرس و فشار روانی: مواجهه مداوم با بیماری، مرگ و میر و شرایط اضطراری، باعث ایجاد استرس و فشار روانی شدید در پرستاران می‌شود.
در مجموع، چالش‌های پیش روی پرستاران در ایران، بر کیفیت مراقبت‌های بهداشتی و سلامت بیماران تأثیر مستقیم می‌گذارد. برای رفع این مشکلات، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و حمایت همه جانبه از پرستاران است.
آینده شغل پرستاری در ایران
آینده شغل پرستاری در ایران با توجه به افزایش جمعیت سالمند، شیوع بیماری‌های مزمن و نیاز روزافزون به مراقبت‌های بهداشتی، بسیار روشن به نظر می‌رسد. فارغ‌التحصیلان پرستاری فرصت‌های شغلی متنوعی در بیمارستان‌ها، مراکز درمانی، خانه‌های سالمندان، مراکز مراقبتی در منزل و حتی صنایع مختلف دارند.
با توجه به افزایش تقاضا برای خدمات پرستاری، دولت و بخش خصوصی در حال سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های بهداشتی و افزایش تعداد تخت‌های بیمارستانی هستند. این امر به معنای افزایش فرصت‌های شغلی برای پرستاران است. همچنین، با گسترش بیمه سلامت و پوشش خدمات بهداشتی برای عموم مردم، نیاز به پرستاران متخصص و ماهر بیش از پیش احساس می‌شود. فارغ‌التحصیلان پرستاری می‌توانند از طریق آزمون‌های استخدامی به نهادهای زیرمجموعه وزارت بهداشت، سازمان تامین اجتماعی و بیمارستان‌های دولتی و خصوصی جذب شوند و در سطوح مختلف مدیریتی و تخصصی فعالیت کنند.
با این حال، برای داشتن آینده‌ای روشن در این حرفه، پرستاران باید به طور مداوم دانش و مهارت‌های خود را به‌روز نگه دارند و در زمینه‌های تخصصی مختلف مانند مراقبت‌های ویژه، سالمندی، بهداشت روان و مدیریت خدمات بهداشتی آموزش ببینند. همچنین، تقویت مهارت‌های ارتباطی و کار گروهی نیز برای موفقیت در این حرفه ضروری است.
در مجموع، شغل پرستاری به عنوان یکی از مشاغل حیاتی در جامعه، با وظایف پرستاری متنوع و چالش‌برانگیزی همراه است. با توجه به افزایش جمعیت سالمند، شیوع بیماری‌های مزمن و پیشرفت‌های تکنولوژی در حوزه پزشکی، وظایف پرستاری در آینده پیچیده‌تر و تخصصی‌تر خواهد شد. با این حال، فرصت‌های شغلی برای پرستاران در ایران بسیار گسترده است و با گذراندن دوره‌های تخصصی و ارتقای مهارت‌ها، می‌توان آینده شغلی روشنی را برای خود رقم زد. البته، وظایف پرستاری با چالش‌هایی همچون کمبود نیروی کار، فشار کاری زیاد و حقوق پایین نیز همراه است که نیازمند توجه جدی مسئولین و جامعه است تا با رفع این موانع، زمینه برای ارائه خدمات بهتر و با کیفیت‌تر به بیماران فراهم شود.
تمامی حقوق مادی و معنوی برای سایت فراسوال محفوظ است.